Sint Eustatius

Beste mensen,

Laat ik beginnen met iedereen die mij de afgelopen week een (bezorgd) mailtje heeft gestuurd te bedanken voor hun belangstelling. Ik ben redelijk druk geweest en heb niet iedereen kunnen antwoorden, vandaar deze nieuwsbrief met mijn belevenissen van de afgelopen tijd. Mijn vorige nieuwsbrief van 18 augustus besloot ik met de woorden, ik blijf nog een week in Sweet Salone en hoop dat SN Brussels aanstaande maandag nog steeds op SL vliegt. En op 11 september ga ik dan weer terug, zoals oorspronkelijk gepland.

Die maandag vloog Brussel dus niet. De reden was dat conform het geldende vliegschema komend vanuit Freetown eerst een tussenlanding moest worden gemaakt in Dakar voor bemanningswissel en daarna door naar Brussel. Senegal gaf echter geen toestemming meer voor landingen van vluchten vanuit Ebola gebied (Guinea, Liberia en Sierra Leone). Overigens was de informatie voorziening daarover (mijn e-mail adres was bekend bij SN Brussel) bedroevend, gelijk aan nul. Gelukkig had ik het telefoon nummer van de country director die mij zo goed mogelijk op de hoogte hield wanneer evt de vluchten zouden worden hervat. Dat was echter steeds: misschien morgen als het vluchtschema gewijzigd is (op de heenweg tussenlanding en dan rechtsreeks uit Ebola country terug naar Brussel, als Senegal daarmee akkoord kan gaan). Uiteindelijk omgeboekt naar Royal Air Maroc en 4 dagen later dan gepland op 29 augustus via Casablanca naar Amsterdam gevlogen. Alvorens te kunnen inchecken bij vertrek buiten handen ontsmetten met chlorine, vragenlijst invullen over symptomen samenhangend met Ebola, of je in contact was geweest met Ebola patiënten en 2 keer temperatuur op meten. Temperatuur opnemen gebeurt overigens ook bij alle Ebola check points op de wegen overal in het land. Bij een temperatuur lager dan 38 graden mag je door, anders niet.

Dat temperatuur verhoging niet alles zegt is wel gebleken in ons hospitaal waar de ontwikkelingen zich na mijn vertrek elkaar in razend snel tempo opvolgden. Ter illustratie enige passages uit rapportages van onze onvolprezen dokter Erdi Huizenga:

September 5th
In the evening, before going home, Nick checks the ward. One patient that came yesterday with severe diarrhea and abdominal pain, but without fever, was admitted in the ward after ultrasound scan. This morning he still had severe diarrhea, but was a bit ok. He was given the treatment for cholera. But now he was much more sick, and had high fever! Nick and Erdi decided not to take any more risk and isolate him. He was comatose and died later in the night. His blood sample was taken and send (with Konneh to Magburaka to be taken from there to Freetown of Kenema).

September 6th
Police is called and comes to be at the hospital to prevent any unrest. The DMO is informed and will send the burial team for a safe burial. We make a list of all people that have been in contact with the man - relatives, other patients in the ward and staff members. We hope the result will come out soon - and preferably negative.

September 7th
In addition to the previous update: Joseph Conteh one of our nursing aids was admitted with fever and unwell. His fever was not continues high - like Ebola is described - so we treated him normal in a single room in the maternity for both malaria and typhoid. This morning he had high fever and still had diarrhea (bit less). So we decided to isolate him and take his sample. He denies to have been treating patients at home.

Yesterday another patient was admitted with fever and diarrhea, also her fever was not very high on admission. She had been using a lot of native herbs, her mouth was black on admission (admitted by Yankuba). This morning she was not very sick, but complained of sore throat and had crackles/bleeding from the lips. So also her we isolated. She is a relative of the patient that we admitted before from Patifu Mayawa - who's sample we did not get, but we discharged as she was doing well. They both attended a funeral from their brother who died with fever at home after an hernia operation in Magbenteh.

So now we have 2 patients in the isolation and 3 pending results. After getting the results, and depending on the result we might need to change our strategy.

September 8th
Dear all,

I do not know where to start, but Ebola has reached LHMC. The results are not yet out, but we do not have much doubt about it.

This morning early, 6 o'clock vitals and med were done in the isolation ward by dr Nick and a nursing aid. Both the lady and Joseph were sick, but fair. joseph his canula was out and Nick was unable to replace one. After hand over dr Erdi went in there and with some difficulty replaced a canula. He was in shock, he was cold and cammy and very weak. He complained about a hoarse voice.

After putting up the drip, we also looked to the lady, but she already passed away. Last night her throat got swollen, and very painfull. Her canula got out as well, and did not stop bleeding (sign of clotting disorder). We cleaned her and placed her in a body bag.

Later in the morning dr Nick and a cleaner and a nursing aid did more cleaning. Joseph was very sick, they brought him food, but he could not eat it.

Early in the afternoon dr Erdi and Fatmata went in again - he had passed away.

All the three samples are no result yet.

The burial team is unable to come today, as they are too busy in Magburaka, they will come tomorrow. We and the staff will follow - at safe distance - to give him our respect.

There are two big problems.
1. When all these came their fever was not very high, what we always used as criteria. So it is hard to distinguish from other illnesses, and protect ourselves in early stages.
2. We do not know where these patients were/by whom contaminated - so there might be/follow more.

September 9th
Dear all,

Thanks for all your support.

I am very pleased as well of the reaction of the staff - they are sad, but strong.

Today we will escort Joseph and the burial team to his grave as a sign of respect.

This morning we started daily temperature checking for all staff, this needs to continue 21 days (unless all the results come negative) The samples have been received at Lakka laboratory and will be run this morning, so we should have results after 4 pm today.

For now I have not closed the hospital, also to make sure all staff would be here.

This morning a labour case came in, baby almost born, but no more contractions. With some stimulation (oxitocin drip) and a vacuum extraction, both mother and baby are fine. If we would not be here, a big change that the baby would have died and possible also the mother due to post-partum bleeding.

As both we need to be here for our staff in these 21 days, and I would like to be here for emergencies, my suggestion is to down scale the operations of the hospital, but not close.

Tot zover de delen uit de verslagen van dr Erdi. De volgende dag, 10 september, werd het ziekenhuis op last van de District Medical Officer gesloten en het voltallige personeel, de nog aanwezige patiënten, inclusief een paar baby's en hun caretakers binnen het ziekenhuis terrein in quarantaine geplaatst, totaal bijna 50 personen. Voeding zou verstrekt worden door het DHMT (District Health management Team). Omdat zowel dr Erdi als Nick in contact waren geweest met (naar achteraf bleek) Ebola besmette patiënten bestond de kans dat ook zij besmet zouden kunnen zijn en kwam evacuatie ter sprake. Hoewel met name Erdi het liefst zou zijn gebleven om de quarantaine periode met haar personeel te doorstaan (het merendeel is door haarzelf opgeleid; het zijn haar 'kinderen'), was dat om allerlei redenen uiteindelijk geen optie en was ze voornamelijk vanwege juridisch/verzekeringstechnische redenen in feite gedwongen terug te keren. Je kan je waarschijnlijk wel voorstellen dat het op het LHF kantoor in Rotterdam de volgende dagen hectisch was. Repatriëren met een commerciële vlucht was niet mogelijk (vragenlijstje voor vertrek, contact gehad? Ja,: dan niet het land uit). Heel veel overleg telefonisch en per mail met de ambassade in Accra, RIVM, verzekering, ministeries, contact met Yele etc. Om een lang verhaal kort te maken, Erdi en Nick zijn uiteindelijk met een speciale vlucht op zondag 14 september naar NL gevlogen. Wat er men hen verder is gebeurd is uitgebreid in de media geweest en heeft ook tot de nodige hectiek geleid op kantoor. Overigens gaat het tot op heden gelukkig goed met hen.

Zoals ik in het begin aanhaalde was ik oorspronkelijk van plan op 11 september (voor 3 maanden) weer naar Yele te gaan. De situatie was nu natuurlijk wel heel anders geworden maar desondanks besloot ik, tegen vele adviezen in, toch te gaan met als belangrijkste reden dat ik het niet over mijn hart kon krijgen ons Lion Heart personeel in deze moeilijke tijden in de steek of aan hun lot over te laten. Mijn British Airways ticket (BA vliegt niet meer tot eind dit jaar) kon worden overgeboekt naar SN Brussel en terwijl Erdi en Nick de ene kant op vlogen, vloog ik de andere kant op. We zullen elkaar wel ergens in de lucht zijn gepasseerd.

Maandag de 15e kwam ik aan in het LHMC en werd hartelijk verwelkomd. Wat trof ik daar aan? Ik denk zo ongeveer de veiligste plaats in Sierra Leone. Iedereen is doordrongen van mogelijk besmettings gevaar, er geldt een strikt 'do not touch' beleid, iedereen heeft een (spuit) flesje met 1:100 chloor oplossing die veelvuldig worden gebruikt om handen of dingen die aangeraakt moeten worden te ontsmetten. Zoals Erdi mij aan het begin van de quarantaine via de telefoon vertelde, soms lijkt het wel een gezellig zomerkamp, maar wel onder de strakke leiding van onze accountant Morlai Kamara als algemeen manager en CHO (Community Health Officer) Yankuba Sesay als medisch verantwoordelijke. Een prima management team waar ik slechts een ondersteunende rol bij hoef te spelen. Op het medisch front was vlak voor mijn komst een tweede nursing aid van ons aan Ebola overleden, Pa Abdulai Jalloh. Hij is de laatste weken veelvuldig op pad geweest met Erdi en Nick om hen (in de lokale talen) te ondersteunen bij Ebola voorlichtingssessies in moskeeën, kerken en community bijeenkomsten in Yele en de dorpen in de omgeving. Verder bleek nursing aid Foday Fornah met Ebola te zijn opgenomen in het (Rode Kruis) Ebola behandel centrum in Kennema, terwijl NA Eric Duwai de ochtend van mijn aankomst uit voorzorg in isolatie was genomen omdat hij enige koorts had maar verder geen andere symptomen. Yankuba is daar uiterst strikt en voorzichtig in. En terecht. De volgende ochtend bleek NA Idrissa Fofanah ook koorts te hebben en nog wat andere klachten. Ook hij werd geïsoleerd en van beiden werden bloedmonsters afgenomen die door onze chauffeur John Kalokoh (die daarvoor wel het hospitaal uit mag) met een van onze auto's rechtsreeks naar een speciaal laboratorium in Lakka (nabij Freetown) werden gebracht.

Woensdagmiddag was ik in Makeni om voorraden in te slaan om de zeer karige voeding van de DHMT (eigenlijk alleen rijst, klein beetje vis, te weinig cooking oil, niets voor ontbijt (thee, melk, suiker) aan te vullen, zeker met het oog op de drie dagen stay home (vrijdag t/m zondag) die voor het hele land door de overheid is afgekondigd. Aan het eind van de middag kreeg ik het slechte nieuws dat beide bloedmonsters Ebola positief waren en ben onmiddellijk naar Yele terug gegaan, aangezien we Eric en Idrissa zo snel mogelijk naar Kennema wilden transporteren. Dit nieuws was natuurlijk ook een enorme klap voor het personeel. Volgens overheidsprocedures zouden we in dit geval een ambulance moeten laten komen maar de praktijk wijst uit dat dat (veel) vertraging oplevert, te weinig ambulances, de ambulance is elders bezig etc. Dus was de enige optie beide patiënten in mijn pick up naar Kennema te brengen, waarbij zij achter in het bakkie op een matras zaten (en eventueel een dekzeil over zich heen konden trekken in geval van regen) zodat er geen besmettingsgevaar kon zijn voor de chauffeur en een assistent voor evt medische assistentie onderweg. Na contact met Kennema bleek dat zij geen patiënten gedurende de avond en nacht opnemen (alleen bij daglicht) zodat ze donderdag ochtend om 6 uur vertrokken. Drie uur later waren Eric en Idrissa in goede handen en door het personeel van het behandelcentrum is mijn pick up met alles er op en eraan met grote hoeveelheden chlorine ontsmet. Roosevelt Lahai, onze lab technician die mee was heeft Foday nog van afstand gezien. Foday herkende Roosevelt en wist precies wie hij was, een duidelijk teken dat hij vooruit gaat. En daar put de staf dan weer hoop uit dat Foday en ook Eric en Idrissa dit zullen overleven. Met deze exercitie hebben we ons niet bepaald gehouden aan de geldende overheidsprotocollen, we hebben iedereen wel geïnformeerd waar we mee bezig waren, maar als we die hadden gevolgd waren ze misschien nog niet in Kennema opgenomen. Nu waren ze er binnen 48 uur, anders had het misschien wel een week geduurd. Het systeem (en sommige spelers daarin) is nu eenmaal zwak terwijl er onvoldoende transport middelen zijn.

Overigens is de hoop en verwachting dat we verder geen stafleden meer hebben die mogelijk besmet zijn geraakt met Ebola. Yankuba is nagegaan wie precies in contact is geweest met de patiënten waarvan aanvankelijk was aangenomen dat het hier geen suspected Ebola cases betrof. Naast de nu overleden en opgenomen nursing aids hoogst waarschijnlijk verder niemand.

Hoe ziet de gemiddelde quarantaine dag er uit? Zoals gebruikelijk startte elke dag in het ziekenhuis met de hand over van de nacht shift aan de dag shift. Dat is nu een ochtend bijeenkomst met de gehele staf, waarbij van iedereen de temperatuur wordt opgenomen (en door de buurman of vrouw afgelezen om te voorkomen dat iemand met verhoging dat verbergt) die op een speciaal op naam gesteld formulier wordt genoteerd. Vervolgens wordt iedereen gevraagd naar eventuele klachten die ook op het formulier worden aangetekend. Daarna silent prayers waarna Morlai en Yankuba van belang zijnde mededelingen doen, eventueel de teugels voor het handhaven van de overeen gekomen huishoudelijke regeltjes aanhalen of kleine ruzietjes beslechten en als het lukt telefonisch contact hebben met onze mensen in Kennema. Er is ruimschoots gelegenheid tot vragen stellen en over suggesties om iets anders te doen wordt gediscussieerd en als iedereen het er zo'n beetje mee eens is wordt aldus besloten. Indien er geld donaties binnen komt (kleine bedragen van bijvoorbeeld de paramount chief, de city councillor of anderen) dan wordt het geld en plain public geteld en besloten hoe het zal worden besteed (Morlai, Yankuba en ik hebben dan enig voor overleg gehad), meestal aan voeding. Overigens was een van de suggesties om een gedenk teken te maken voor Joseph en Pa Jalloh, waarbij iedereen vurig hoopt dat het bij deze twee namen zal blijven. Dat zullen we ongetwijfeld gaan uitwerken als dit allemaal voorbij is. Daarna gaat iedereen zijnsweegs, er wordt gekookt door de voor die dag aangewezen vrouwen, allerhande klusjes worden gedaan, beetje video gekeken of een kaartje gelegd (Erdi had mij gevraagd wat speelkaarten mee te nemen). En iedereen heeft wel ergens zijn eigen 'kamp' opgeslagen, veelal gerelateerd aan de eigen werkplek, zoals de lab techician in het laboratorium en John de driver in de Toyota Prado.

Gisteren kregen we onverwacht hoog bezoek van de Minister of Education samen met het parlementslid voor Yele, Honerable Dr ABD die van 2006 - 2010 ook voor Lion Heart heeft gewerkt. ABD speelt overigens een belangrijke (en door ons ook zeer gewaardeerde) rol in dit district. De minister nam uitgebreid de tijd om onze ervaringen te vernemen en ik had de indruk dat hij goede nota heeft genomen van onze klachten over de traagheid van het overheids verwijzings systeem in geval van Ebola en de problemen met de voeding van de DHMT. Het bezoek werd over het algemeen gewaardeerd temeer daar het werd vergezeld van een donatie van 1,5 miljoen Leones voor iedereen in quarantaine (ongeveer € 250, zeg maar bijna 4 x het officiële minimum loon). Mijn aanwezigheid werd zeer gewaardeerd door de bezoekers terwijl het Lion Heart Medical Centrum Yele, omdat we zo lang mogelijk open zijn gebleven en onze inbreng hebben in de task force meetings van het district en chiefdom, duidelijk op de (politieke) kaart staat.

Over geld gesproken, dat gaat bij Lion Heart nu met bakken de deur uit. Veel niet begrote uitgaven om allerhande spullen aan te schaffen voor de isolatie afdeling en grote hoeveelheden beschermende kleding voor het personeel, nu tijdens de quarantaine aanvulling van de voeding, heel veel extra transport kosten vanwege deelname aan task force meetings (2 x per week), geven van voorlichting in de omgeving, transport van bloedmonsters naar het laboratorium nabij Freetown of patiënten naar Kennema, etc. Daar staat tegen over een enorm verlies aan inkomsten van patiënten, nu tijdens de quarantaine geheel nul. Daarvoor al kwamen er heel veel minder mensen uit angst naar het hospitaal, over de laatste maanden zo'n 80 % minder. Maar de gewone running costs en de salarissen gaan natuurlijk wel door. Normaal gesproken dekte de inkomsten van de patiënten zo ongeveer de salariskosten van het lokale personeel. Ik heb begrepen dat minister Ploumen 15 miljoen euro beschikbaar heeft gesteld voor de strijd tegen Ebola maar het merendeel is al vergeven aan de VN (10 miljoen) en andere grote organisaties (MFS, IRC). Ik hoop dat er nog wat overblijft voor deze kleine, maar moedige (= lion heart) speler.

Hiermee wilde ik deze hele lange nieuwsbrief maar besluiten. Er is nog heel veel meer te vertellen maar dat komt nog wel een keer. Voorlopig ben ik hier veilig en maak me verder geen zorgen.

Hartelijke groeten,